Bir mühendisin hayalindeki Türkiye

Şirketimizin ilham kaynağı olan Durmuş Çalışkan, Türkiye’nin en başarılı mühendislerinden biri olarak ömrü boyunca bilim, teknoloji, sanat ve kültür alanında insanlığın ortak birikimine katkı yapan bir Türkiye hayali kurdu. Bu uğurda mesleki çalışmaları ve azmiyle gençlere ilham kaynağı olarak ülkemizin mühendislik disiplini aracılığıyla gelişmesi için önemli faaliyetlerde bulundu. Durmuş Çalışkan’ın birinci gündem maddesi eğitimdi, bu yüzden etrafındaki insanların iyi eğitim almaları ve kendilerini yetiştirmeleri için çaba göstermeyi hiç bırakmadı. Karşılıklı anlayış ve hoşgörüyle kurulmuş bir toplum hayali vardı. İnsanların özgürlükçü bir bilim ve kültür ortamında yaratıcılıklarıyla dünyanın geleceğine katkı yaptığı bir Türkiye düşledi, bu uğurda çalıştı. Durmuş Çalışkan Vakfı, vefatının ardından bu büyük mühendis ve kanaat önderinin hayali için çalışmaya devam ediyor.

Durmuş Çalışkan, 1950 yılında Bayburt’un Paynık (Erikdibi) köyünde doğdu. İlkokuldaki üstün başarısı öğretmeninin dikkatini çekti ve ortaokul eğitimine devam etmek için ailesiyle beraber İstanbul’a taşındılar. Mühendisliğe olan ilgisi yüzünden Sultanahmet Sanat Okulunda teknik resim eğitimi gördü. Lise eğitiminin ardından Yıldız Teknik Üniversitesi makine bölümüne birincilikle girdi. Durmuş Çalışkan, meslek hayatı boyunca kendi geliştirdiği makineler imal etti. Tersane makineleri, vinçler, mermer kesme makineleri gibi önemli sanayi bileşenlerini özgün tasarımlarla ülkemize ilk kazandıran isimlerdendi. Hayatı boyunca toplumla yakından ilgilenip birçok insanı eğitim konusunda teşvik ederek onlara destek oldu. İş hayatından çekildiği 1998’den vefat ettiği 2018 yılına kadar kendisini sosyal faaliyetlere, İstanbul depremine hazırlık için yatay mimari konseptinde konut proje yöneticiliğine, gençlerin eğitimine ve özellikle Cezeri çalışmalarına adadı.

Durmuş Çalışkan, 1200’lü yıllarda Artuklu Devleti’nin baş mühendisi olan Cezeri ve onun büyük eseri Kitab’ül Hiyel hakkında en geniş çalışmayı yapan bir bilim insanıdır. Kendisinden önce Cezeri’nin makinelerinin bir kısmı incelenmiş, bir kısmı ise yanlış anlaşılmıştı. Çalışkan, tıpkı Cezeri gibi düşünerek onun bütün makinelerini çözdü ve günümüzde aynı mekanik prensiplere göre tekrar üretilebilmesi için modern projelerini çizdi. Ünlü bilim tarihçisi mühendis Atilla Bir, Durmuş Çalışkan için “Modern Cezeri” tabirini kullanır. Çünkü Çalışkan, rüyalarında bile Cezeri’yi görür, makinelerini çözerken adeta Cezeri’nin zihninde yolculuk yapardı. Cezeri, Durmuş Çalışkan için bir ilham merkeziydi; onun renkli dünyasını günümüze taşıyarak mühendislik ve mekanik eğitimi için genç dimağlara hem özgüven hem de pedagojik zemin aşılamayı amaçladı.

Durmuş Çalışkan’ın gençlerin eğitimine verdiği önemden yola çıkarak, onun hatırasını yaşatmak ve ondan aldığımız ilhamı toplumla paylaşmak için Durmuş Çalışkan Vakfı’nı kurduk. Vakfımız, Durmuş Çalışkan’ın bilimsellik ve akılcılık prensiplerine bağlı olarak ülkemizin bilimsel birikimini genişletmek için eğitimi desteklemektedir. Geleceğin Cezeri’lerini ortaya çıkaracak ilham verici projelerin yanı sıra lise, üniversite, yüksek lisans ve doktora öğrencilerine sunulan başarı bursları ile idealist öğrencilere azimle çalışmaları konusunda teşvik edici destekler sunulmaktadır. Durmuş Çalışkan Vakfı’nın eğitim alanındaki desteklerinin bir başka kolu ise kütüphane içeriğidir. Ülkemizdeki kütüphane koleksiyonu oluşturmakta zorlanan okulların, öğrenci yurtlarının ve kütüphanelerin ihtiyaç duydukları kitapları temin ederek bu kurumlara özenle ulaştırılmasını sağlamaktır.

Cezeri’nin mekanik tarihi açısından önemi tartışmasız bir gerçek ancak onun mirasını bizim için önemli kılan bir başka özelliği çocuklarımıza genelde bilimi ve özelde mekaniği anlatabilmek ve sevdirebilmek için bize ait olan bir hikaye sunmasıdır. Şüphesiz bilim insanlığın ortak malı ve Cezeri de bu mirasa önemli katkılar yapmış bir bilim adamı. Bu çerçevede insanlığın ortak idealine katkı sunan etkileyici bir hikayenin bizim tarihimize ait olması, çocuklarımızı bu ideale sahip özgüvenli bireyler olarak yetiştirmemize imkan sağlayan bir durum. Mekaniğin temel prensiplerini doğrudan Cezeri’nin makineleri üzerinden öğrenmek, bilimsel bilginin aktarımı için tarihsel bir hikaye ile birleşmiş daha etkili ve daha somut zihinsel bir uzay için Cezeri’nin Olağanüstü Makineleri -Herkes İçin Cezeri- kitabı tüm seçkin kitap mağazalarında ve kitap satış sitelerinde sizlerle..

Durmuş Çalışkan, 15 yıl boyunca Cezeri’nin Türkçeye çevrilen metnini bugünün mühendislerinin ve hatta meslekten olmayanların dahi anlayabileceği bir kıvama kavuşturdu, Cezeri’nin verdiği az sayıda ölçüden yola çıkarak ve hesap kullanarak tüm aletlerin metrajlarını çıkardı, mekanizmaların matematiksel hesaplarını yaptı, tüm aletlerin modern usullerle teknik resimlerini ve montaj projelerini çizdi metnin ve makinelerin açıklanmaya muhtaç alanları için detaylı notlar yazdı ve metin ve makineler üzerinde daha önce yapılmış özellikle Hill’in çalışmalarındaki yanlışları bulup çıkardı. 2015 yılına geldiğimizde, 1900’lü yılların başından beri herkesin bir ucundan tuttuğu Cezeri’nin makinelerini hakkında hiçbir noktayı karanlıkta bırakmayacak bir kitap ortaya çıkardı.

Bu kitap, Durmuş Çalışkan’ın Cezeri’yi sadece mühendislerin değil herkesin anlayabilmesi için yazdığı metinlerden ve çizdiği teknik resimlerden oluşmaktadır. Herkes İçin Cezeri kitabında, Durmuş Çalışkan’ın çizdiği teknik resimlerin 3 boyutlu modellenmiş ve Cezeri’nin makinelerinin Kitab’ül Hiyel’de yer alan türlere göre değil günümüze uygun bir metodolojiyle gruplanmış halleri, her bölümün başında genel bir giriş metni bu giriş metninde o makine grubunun hem dönem için hem Cezeri için önemi bulunmaktadır. Makinelerin tanıtıldığı iç sayfalarda ise öncelikle Cezeri’nin her makine için yaptığı genel görünüm çizimleri yer alır ve bu orjinal minyatürler için Cezeri’nin Kitab’ül Hiyel‘inin Ayasofya nüshası kullanılmış eksikleri ise diğer nüshalardan tamamlanmıştır. Orjinal minyatürlerin ardından aletin işlevinin ve nasıl çalıştığının özetlendiği kısa metinler yer almaktadır.

Cezeri’nin mekanik tarihi açısından önemi tartışmasız bir gerçek ancak onun mirasını bizim için önemli kılan bir başka özelliği çocuklarımıza genelde bilimi ve özelde mekaniği anlatabilmek ve sevdirebilmek için bize ait olan bir hikaye sunmasıdır. Şüphesiz bilim insanlığın ortak malı ve Cezeri de bu mirasa önemli katkılar yapmış bir bilim adamı. Bu çerçevede insanlığın ortak idealine katkı sunan etkileyici bir hikayenin bizim tarihimize ait olması, çocuklarımızı bu ideale sahip özgüvenli bireyler olarak yetiştirmemize imkan sağlayan bir durum. Mekaniğin temel prensiplerini doğrudan Cezeri’nin makineleri üzerinden öğrenmek, bilimsel bilginin aktarımı için tarihsel bir hikaye ile birleşmiş daha etkili ve daha somut zihinsel bir uzay için Cezeri’nin Olağanüstü Makineleri -Herkes İçin Cezeri- kitabı tüm seçkin kitap mağazalarında ve kitap satış sitelerinde sizlerle..